Tướng Michael Kurilla, chỉ huy Bộ tư lệnh Trung tâm (CENTCOM), đơn vị đặc trách hoạt động của quân đội Mỹ ở Trung Đông, hồi tháng 11/2023 muốn phát động chiến dịch tấn công lực lượng Houthi ở Yemen để trả đũa các vụ tập kích tàu hàng trên Biển Đỏ.
Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Joe Biden cho rằng phát động cuộc tấn công lớn nhằm vào Houthi sẽ vô tình giúp lực lượng này nâng cao vị thế trên thế giới. Thay vào đó, ông chỉ cho phép tiến hành các cuộc không kích hạn chế, gần như không tác động nhiều đến năng lực của nhóm vũ trang Yemen.
Sau khi Tổng thống Donald Trump nắm quyền vào tháng 1, tướng Kurilla đã đề xuất kế hoạch không kích kéo dài 8-10 tháng nhằm phá hủy hoàn toàn lưới phòng không Houthi. "Lực lượng Mỹ sau đó sẽ tiến hành các vụ ám sát nhằm vào lãnh đạo Houthi, tương tự cách Israel thực hiện để đối phó Hezbollah", theo ba quan chức Mỹ giấu tên.
Giới chức Arab Saudi ủng hộ kế hoạch của tướng Kurilla và đã cung cấp danh sách 12 lãnh đạo cấp cao Houthi, những người có thể khiến hoạt động của nhóm vũ trang bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu thiệt mạng.
Tiêm kích F-35C trên tàu sân bay USS Carl Vinson triển khai ở Trung Đông hồi tháng 4. Ảnh: US Navy
Đầu tháng 3, Tổng thống Trump phê duyệt một phần kế hoạch của tướng Kurilla, gồm không kích phá hủy các hệ thống phòng không Houthi và tập kích giới lãnh đạo đối phương. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth đặt tên cho chiến dịch này là "Rough Rider", bắt đầu từ ngày 15/3.
Tổng thống Trump, người luôn lo ngại về can thiệp quân sự quá lâu ở Trung Đông, kỳ vọng sẽ đạt được thành quả trong vòng 30 ngày đầu của chiến dịch. Đến ngày thứ 31, ông yêu cầu cấp dưới báo cáo tiến độ.
"Chiến dịch không đạt được mục tiêu nào vào thời điểm đó", các quan chức chính quyền Mỹ cho hay.
Quân đội Mỹ không những không làm chủ được bầu trời Yemen, mà còn để đối phương bắn hạ 7 máy bay không người lái (UAV) MQ-9 Reaper, mỗi chiếc có giá 30 triệu USD.
Một số tiêm kích F-16 và chiến đấu cơ tàng hình F-35 Mỹ suýt bị tên lửa phòng không Houthi bắn trúng. "Các tên lửa Houthi bay gần đến nỗi chiếc F-35 phải thực hiện động tác cơ động để né tránh", một quan chức Mỹ giấu tên tiết lộ hôm 13/5.
Dù không chịu tổn thất với dòng F-16 và F-35, quân đội Mỹ đã mất hai tiêm kích hạm F/A-18 Super Hornet trong chiến dịch Rough Rider vào ngày 28/4 và 6/5.
Bên cạnh đó, tuần dương hạm USS Gettysburg đêm 22/12/2024 còn bắn rơi một tiêm kích F/A-18F chuẩn bị hạ cánh và suýt đánh trúng một chiếc Super Hornet bay sau đó vài km, khi làm nhiệm vụ hộ tống tàu sân bay USS Harry S. Truman trên Biển Đỏ.
"Những sự việc như vậy khiến nỗi lo tổn thất về nhân mạng của quân đội Mỹ ngày càng trở nên hiện hữu", một người khác cho hay.
CENTCOM cuối tháng 4 tuyên bố đã tập kích hơn 1.000 mục tiêu ở Yemen kể từ đầu chiến dịch, hạ nhiều thành viên và thủ lĩnh của Houthi, khiến năng lực quân sự của đối phương sụt giảm.
Dù vậy, truyền thông Mỹ nói rằng những thủ lĩnh bị hạ sát chỉ là thành viên cấp trung của Houthi, không phải lãnh đạo cấp cao. Bất chấp các đợt không kích, lực lượng Houthi đã phóng hơn 120 tên lửa và UAV các loại nhằm vào lực lượng Mỹ trong 6 tuần sau khi chiến dịch Rough Rider bắt đầu.
Washington cũng phải tiêu tốn chi phí rất lớn cho chiến dịch. Lầu Năm Góc đã triển khai hai tàu sân bay, nhiều oanh tạc cơ tàng hình B-2 và tiêm kích, cùng các tổ hợp phòng không Patriot và THAAD tới Trung Đông. Các quan chức cho biết chiến dịch đã khiến quân đội Mỹ phải chi hơn một tỷ USD chỉ trong 30 ngày đầu tiên.
Sử dụng quá nhiều vũ khí dẫn đường chính xác cao, đặc biệt là tên lửa tầm xa, cũng đặt ra lo ngại về nguy cơ cạn kiệt kho dự trữ và thiếu hụt lực lượng tiền phương khi Mỹ cần ứng phó với khủng hoảng ở khu vực khác trên thế giới.
Tiêm kích F/A-18E mang tên lửa tàng hình AGM-154 chuẩn bị cất cánh từ tàu sân bay Truman hôm 2/5. Ảnh: US Navy
Nhà Trắng bắt đầu thúc ép Lầu Năm Góc cung cấp số liệu để đánh giá mức độ thành công của chiến dịch. Cơ quan này phản hồi bằng thông tin về số lượng đạn đã khai hỏa. Tình báo Mỹ nhận định năng lực quân sự của Houthi đã "sụt giảm phần nào", song thừa nhận nhóm vũ trang vẫn có thể dễ dàng khôi phục sức mạnh.
Lúc này, các quan chức an ninh cấp cao Mỹ bắt đầu cân nhắc hai phương án.
Đầu tiên là tăng cường hoạt động quân sự thêm tối đa một tháng, sau đó tiến hành diễn tập "bảo vệ tự do hàng hải" ở Biển Đỏ với nhóm tác chiến tàu sân bay Harry S. Truman và Carl Vinson. Nếu lực lượng Houthi không tập kích các tàu này, chính quyền Mỹ sẽ tuyên bố chiến thắng.
Phương án còn lại là kéo dài chiến dịch nhằm giúp quân chính phủ Yemen có thêm thời gian để khởi động lại nỗ lực tấn công Houthi, qua đó đẩy lui nhóm vũ trang khỏi thủ đô Sanaa và các cảng biển quan trọng.
Bộ trưởng Hegseth cuối tháng 4 điện đàm với giới chức Arab Saudi và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), cũng như quan chức Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao nhằm tìm ra phương án tối ưu để trình lên Tổng thống Trump, song các bên đã không đạt được đồng thuận.
Nhiều quan chức cấp cao trong quân đội và chính phủ Mỹ, trong đó có Phó tổng thống JD Vance và Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng Dan Caine, cho rằng kéo dài chiến dịch không phải ý tưởng hợp lý. Ngay cả Tổng thống Trump cũng thể hiện quan điểm này.
Tên lửa đạn đạo Houthi ngày 4/5 xuyên thủng lưới phòng không Israel, đánh vào khuôn viên sân bay quốc tế Ben Gurion ở ngoại ô thành phố Tel Aviv và khiến nhiều người bị thương.
Theo các quan chức Mỹ và Arab giấu tên, đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff lúc này báo cáo với ông Trump rằng giới chức Oman đã đề xuất "phương án hoàn hảo" để Mỹ có thể xuống thang,
Theo đó, Washington sẽ ngừng oanh tạc Houthi và nhóm vũ trang sẽ ngừng tập kích tàu chiến Mỹ ở Biển Đỏ. Dù vậy, không có điều khoản nào ràng buộc Houthi chấm dứt chiến dịch tập kích lãnh thổ Israel và tàu hàng có liên hệ với nước này trên Biển Đỏ.
CENTCOM ngày 5/5 đột ngột nhận lệnh kết thúc chiến dịch Rough Rider. Một ngày sau, Tổng thống Trump khẳng định nhóm vũ trang Yemen "đã phải đầu hàng và đạt thỏa thuận ngừng bắn với Mỹ".
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng hôm 6/5. Ảnh: AFP
Theo truyền thông Mỹ, quyết định dừng chiến dịch Rough Rider sau chưa đầy 2 tháng cho thấy một số thành viên trong đội ngũ an ninh của chính phủ Mỹ đã đánh giá thấp sức chống chịu của Houthi.
"Chúng tôi đã tấn công dữ dội và họ đã chịu đựng rất tốt. Có thể nói họ rất dũng cảm", ông Trump nói khi thông báo về thỏa thuận ngừng bắn với nhóm vũ trang Yemen.
Phạm Giang (Theo Aviationist, CNN)